زیبایی شیرآلات
در این نوشته به تعریف زیبایی می‌پردازیم و این موضوع را بررسی می‌کنیم که چرا زیبایی برای ما مهم است و در انتخاب‌های ما تاثیرگذار است؟ چه چیزی باعث می‌شود علاوه بر کیفیت؛ به زیبایی شیرآلات هم اهمیت دهیم؟ بعد از خواندن این متن شما قادر خواهید بود به این سوالات جواب دهید.
تعریف زیبایی:
اصولا یک تعریف بی‌نقص باید جامع و مانع باشد یعنی تمام مصادیق مورد تعریف شونده را تعریف کند و از شمول مصادیق غیر مرتبط خارج شود. مثلا در تعریف مربع می‌گویند چهارضلعی که همهٔ این ضلع‌ها با هم برابرند و با یکدیگر دو به دو زاویه ۹۰ درجه یا راست می‌سازند.[۱]
در این تعریف با بیان چهارضلعی آن را از شمول مثلث خارج کرده و با بیان اینکه همه‌ی اضلاع آن با هم برابراند آن را از شمول مستطیل خارج کرده و با بیان اینکه ضلع‌ها دوبه‌دو زاویه ۹۰ درجه می‌سازند آن را از شمول لوزی خارج کرده است؛ این تعریف فقط برمربع صدق می‌کند. چنین تعریفی را جامع و مانع می‌گویند. اما در تعریف مفاهیم انتزاعی مانند زیبایی دشوار است که بتوان تعریفی جامع و مانع ارائه داد. تا به حال هر تعریفی توسط اهل فن ارائه شده ناقص است و مفهوم را محدود می‌کند و همیشه مصادیقی از دایره‌ی شمول تعریف نادیده گرفته می‌شوند، به همین خاطر تعاریف متعددی از زیبایی به عمل آمده و همه‌ی این تعاریف هم مورد نقد واقع شده‌اند. نمونه‌ای از این تعاریف:
زیبایی هر آن چیزی است که آدمی را به خود جلب می‌کند و ما خواهان تکرار یا شنیدن آن هستیم. همینطور زشتی که درمقابل زیبایی قرار دارد [یعنی] هرآن چیزی است که از آن دوری می‌کنیم و از تکرار حضور آن بیزاریم. (مبانی فلسفه‌ی هنر/ آن شپرد/ مقدمه‌ی مترجم، نه) اشکالی که در این تعریف وجود دارد این است که ماهیت زیبایی را به واکنش مخاطب موکول می‌کند. (همان) این تعریف از زیبایی همان تعریف زیبایی‌شناسی مدرن است برخلاف زیبایی شناسی کلاسیک که زیبایی را از ویژگی خودِ شیء می‌دانست.
میل به زیبایی همیشه در طول تاریخ با بشر همراه بوده است. انسان‌ها برای تزئینات بیشتر هزینه می‌کنند، آن هم هزینه‌هایی گزاف؛ همانند طلا کاری، نقره کاری، الماس کاری و… این تزئینات روی اجسام کاربردی و غیرکاربردی اعمال می‌شوند. ما برای انتخاب دو شیء فرضا یکسان و با یک کیفیت اما با ظاهر متفاوت، آنی را انتخاب می‌کنیم که زیباتر است. چرا ما انسان‌ها به دنبال زیبایی هستیم با اینکه می‌دانیم آن دو شیء هر دو یک کارایی و یک کیفیت را دارند؟ دلیل آن میل زیبایی شناسانه‌ی ماست. سه عامل بر میل زیبایی شناسانه‌ی ما اثرگذار است: نسخه برداری یا بازنمایی، فرانمایی، فرم. در ادامه به تفصیل به هر عامل می‌پردازیم:
نسخه برداری یا بازنمایی:
نسخه برداری به معنی بازنمایی از اشیاء جهان واقعی است. مثلا ما هنگامی که به یک تابلو نقاشیِ گل نگاه می‌کنیم آن را نسخه برداری شده از یک گل در عالم واقعیت می‌بینیم. هدف از این نوع طراحی برانگیختن واکنش شناسایی در مخاطب است تا توجه مخاطب جلب شود و رابطه‌ای بین کالا و نسخه‌‌ی اصلی که از آن ایده گرفته شده در ذهن خود ایجاد کند. ممکن است خلق کننده یا سازنده‌ی شیء طوری آن را بسازد که هرمخاطب با دیدن آن برداشت متفاوتی از آن اثر داشته باشد مثلا در یک تصویر موهم یکی ممکن است آن را شبیه یک چیز و دیگری آن را شبیه چیز دیگری ببیند. نمونه‌ای از نسخه برداری را می‌توانید در عکس این شیرآشپزخانه مشاهده کنید که با الهام از گردنِ قو طراحی شده است:
فرانمایی:
یعنی جلوه نمودن احساسات سازنده‌ی اثر درآن اثر. بر خلاف عامل قبل که به نسخه برداری از اشیاء جهان که قابل مشاهده هستند تاکید داشت فرانمایی بر نسخه برداری از احساسات درونی صاحب اثر که قابل مشاهده نیستند استوار است. فرانمایی بیشتر در موسیقی و ادبیات کاربرد دارد و کمتر در هنرهای بصری استفاده می‌شود.
فرم:
عبارت است از ترکیبی که یک اثر در آن قالب دنبال می‌شود. مثلا در کشیدن یک مانکن انسان آن را به ده سر تقسیم می‌کنیم، قسمت پاها بلندتر از حد مانکن معمولی هستند. این یک فرم است. کیفیات فرمی در سازه‌های بصری از اهمیت بالایی برخوردار هستند زیرا چشم ما در مواجه با یک سازه به دنبال تناسب و نسبت بین اجزای یک سازه است و همین درک تناسب از سوی مخاطب است که آن را چشم‌نواز می‌کند. گاه چشم‌های ما به پذیرفتن یک فرم تکراری از یک سازه عادت کرده است ایجاد فرم‌های جدید باعث خلاقیت و نوآوری می‌شود مثلا ما عادت داریم یک دوش حمام را با یک سردوش تصور کنیم اما اگر کسی این فرم را بشکند و یک دوش با دو سردوش بسازد طرحی نو بوجود آورده است.
در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که زیبایی یک امر ذهنی‌ست اما سه عامل فوق که بررسی کردیم بر درک زیبایی‌شناسانه‌ی ما اثرگذار هستند از این میان «نسخه برداری» محدود کننده‌ی سلیقه‌ی ماست زیرا زیبایی‌هایی را که از طبیعت نسخه برداری نشده باشند به رسمیت نمی‌شناسند اما «فرم» بسط دهنده‌ی سلیقه و خلاقیت ماست و باعث می‌شود هنگام مواجه با هر شی جدیدی در مورد ساختار جدید آن تعمق کنیم.